De spelling

In ’t algemein gelje de spellingsregels van de Veldeke-spelling väör de Limburgse dialekte oet 2003.

Dees kèntj g’r vènje ónger www.limburgsedialecten.nl (ónger de knóp: “Limburgs schrijven”. De specifieke teikes väör Ech zeen dao ouch apaart vermeldj). Verder staon die natuurlik ouch in ’t Brónsgreun Beukske. Dao-in staon ouch: de klanke die anges zeen in Ech, Zöstere of Käöningsbos.

Inne meiste wäörd klinke de dialekte van Ech, Zöstere en Käöningsbos ’t zelfdje. Mer op ènkele plaatse versjille die ouch vanein. Die versjille zeen klein, mer inne ouge en oare vanne taalgebroekers zeen die flink groat. In dit beukske geit ’t allein ómme versjille: anger klanke vraoge óm anger teikes en dao geit ’t hie óm. Hie waere allein de väörnaamste versjille behanjeldj.

In alle dialekgebiede in alle tale kómme van dit saort klein versjille väör: dènk dus neet det weer get gans apaarts höbbe, inne gemèndje Ech-Zöstere.

  1. sn- sm- sl- sp- st- spr- str- zw of sjn- sjm- sjl- sjp- sjt- sjpr- sjtr- zjw
    • a) Op Sint-Joas, in Ech, Pej, Detere en Roostere kómme van vreugerhaer de vorme zónger –j-, dus ’n zuver –s-, väör.
    • b) Op De Deelgaard, in Käöningsbos, in Zöstere en op De Nuujstadt kómme de vorme mit –j-, dus ’n gemouilleerdje –sj-, väör.
      Väörbeeldje van dees ‘grens’ die inne taalkunde ‘De Panninger linie’ hètj:
    • a) snieje, slaop, spele, stevel, straeve, zweit;
    • b) sjnieje, sjlaop, sjpele, sjtevel, sjtraeve, zjweit
  2. -s op ‘t ènj van bepaoldje wäörd of -sj (fris of frisj, wasse of wasje)
    • a) Op Sint Joas, in Ech en Pej kömp –s väör aan ’t ènj van bepaoldje wäörd
    • b) Op De Deelgaard, in Käöningsbos, in Zöstere, Detere, Roostere en op De Nuujstadt kömp –sj väör.
      Väörbeeldje van dees ‘grens’ die inne taalkunde ‘De Panninger linie’ hètj:
    • a) fris, vals, fles, mös, wasse;
    • b) frisj, valsj, flesj, mösj, wasje / wesje.
  3. ’t achtervoegsel vanne verleje tied: -dje taengenäöver -de
    • a) In Ech, Pej en op Sint Joas is ’t achtervoegsel vanne verleje tied bie regelmaotige werkwäörd altied –dje.
    • b) Op De Deelgaard, in Käöningsbos, in Zöstere, Detere, Roostere is det –de.
      Väörbeeldje van dees ‘grens’ :
    • a) pakdje, witdje, mèndje, soesdje, huuerdje, höfdje;
    • b) pakde, witde, mènde, soesde, heuërde, höfde
  4. ‘aod’ kömp same mit ‘awd’ väör, taengenäöver allein mer ‘awd’
    • a) In Ech, Pej en op Sint Joas kómme vorme van ‘aod’ väör naeve vorme van ‘awd’. Det is ouch zoa väör vorme van ‘kaod’ en ‘kawd’. Die vorme moogs se neet doorein goaje: dao zeen fien taalkundige regels väör.
    • b) Op De Deelgaard, in Käöningsbos, in Zöstere, Detere, Roostere en op De Nuujstadt kómme allein mer vorme väör van ‘awd’.
      Väörbeeldje van dees ‘grens’:
    • a) aoj hoezer zeen awd; kaoj veut zeen kawd;
    • b) aw hoezer zeen awd; kaw veut zeen kawd.
  5. ‘bein’, ‘boum’, ‘luip’ taengenäöver ‘been’, ‘boom’, ‘leup’
    •  a) –ei– taengenäöver –ee
      Op die anger plaatse: bein, allein, s(j)tein, eik, weik / Oppe Bós: been, alleen, sjteen, eek, week.
    • b)ou– taengenäöver –oo
      Op die anger plaatse: boum, hout, s(j)toum, s(j)out s(j)tout / Op Käöningsbos: boom, hoot, sjtoom, sjoot, sjtoot.
    • c)ui– taengenäöver –eu
      Op die anger plaatse: s(j)truipe, huipke, tuike, muil, tuit / Op Käöningsbos: sjtreupe, heupke, teuke, meul, teut.
  6. Käöningsbosser twieëklanke –ieë-, –uue-, –aoë-, –– wo die angere –ee-, –eu-/-äö-, –ao-, –ae– höbbe (in principe!). In Käöningsbos kómme väöl mieë twieëklanke väör es in die anger dialekte. Hie volge väörbeeldje van die twieëklanke dao.
    • a)ieë– taengenäöver –ee
      In Käöningsbos: gesjtrike, geblike, zive / Op die anger plaatse: ges(j)treke, gebleke, zeve.
    • b)uue– taegenäöver –eu– / –äö
      In Käöningsbos: luuege, kuuetel, nuuege / Op die anger plaatse: läöge / leuge, käötel / keutel, neuge / nege.
    • c)aoë– taengenäöver –ao
      In Käöningsbos: laoëte, kaoëke, sjlaoëp, maoët / Op die anger plaatse: laote, kaoke, s(j)laop, maot.
    • d)– taengenäöver –ae
      In Käöningsbos: lke, mte, gegve, lg / Op die anger plaatse: laeke, maete, gegaeve, laeg.
  7. Zitterse diftongering: ‘veil, goud, vuile’ taengenäöver ‘veel, good, veule’ Bie Zitterse diftongering versjiene twieëklanke op plaatse wo in die anger dialekte einklanke väörkómme.
    • a) De Zitterse diftongering mit –ei-, –ou– en –ui– kömp allein op De Nuujstadt gans systematisch väör. Oppe Boum (‘Spaanshuisken’) kömp die allein mer väör inne wäörd ‘beir, veir, deir’;
    •  b) die anger dialekte (boete natuurlik De Nuujstadt) höbbe –ee-, –oo– en –eu-.
      Väörbeeldje van dees ‘grens’:
    • a) veil, deif, beir, veir, deir, goud, moud, sjtouf, vuile, vuil; b. veel, deef, beer, veer, deer, good, mood, s(j)toof, veule, veul.
  8. Väör / däör / käöke naeve veur / deur / keuke en vuuer / duuer / kuueke. De reeks väör enz. kömtj väör in Ech, Pej en Sint Joas. Oppe Brachterzie, ’t deil van St. Joas det vreuger bie de gemèndje Brach huuerdje kome mieë –eu– vorme väör. Dao kaltj m’n van: väöre veurdäör en van keuke. De reeks veur enz. kömtj väöl väör op De Deelgaard en in Zöstere. De reeks vuuer       enz. kömtj allein väör in stökke van Käöningsbos.
  9. Det / ker / ter / hert naeve dat / kar / tar / hart. ’n Aantal klein wäördjes haef in noordelike dialekte ’n korte -e- en in dialekte in ’t zuide ’n korte -a-. De grens liktj, zao liektj ‘t, väör eder waord anges. Det naeve dat.
    • a) In de dialekte van Ech en Zöstere kömtj dat neet väör, mer in ’t Zitters waal. ’t Is ein van de weinige versjille tösse Zitterd en De Nuujstadt.
    • b) In De Nuujstadt, Zöstere, Deetere, Roostere en Käöningsbos gebroektj m’n det, mer daonaeve kaltj m’n van: kar, tar, hart.
    • c) Op De Deelgaard, Sint Joas, Ech en Pej gebroektj m’n allein de wäörd mit –e-: det / ker, enz.

Reageren is niet mogelijk